انسان در معماری نوین غریب مانده است
تقابل شهرسازی مدرن با هویت های فرهنگی، نابودی بناهای تاریخی
بیا شمال: ساری - شهرسازی معاصر با نداشتن درك صحیح از ماهیت برون گرای معماری غرب، از مبانی معماری بومی و اصیل دور شده و در تقابل با هویت های فرهنگی قرار گرفته است.
خبرگزاری مهر - گروه استان ها - زهرا باغبانی: ساختمان ها و تابلوها كه روح را از جان شهرهای كشور گرفته است و درختان و فضاهای سبزی كه جای خویش را به ترافیك، شلوغی و زشتی های بصری ناشی از بی توجهی مسئولان به مدیریت شهری داده است
بررسی ها و جستجوهای دیرینه شناسی نشان دهنده پیشینه معماری ایران ( هزاره هفتم پیش از میلاد) است كه این هنر در ارتباط با مسائل گوناگون اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، مذهبی توسعه و تكامل یافته و خصوصیت های منحصربه فرد آن ازجمله توجه به منطق ریاضی و عرفان سبب شده كه در مقایسه با معماری كشورهای دیگر جهان از ارزشی ویژه برخوردار شود.
امروزه با ظهور مدرنیسم و معماری مدرن كه تاكید ویژه ای بر كیفیت مصالح ساختمانی، نمایاندن سازه و تطابق فرم با كاركرد دارد، منطقه گرایی چالش های فراوانی را در مورد تعامل یا تقابل معماری مدرن و هویت های فرهنگی منطقه پیش روی نظریه های نوین معماری قرار داده است كه برای رفع این مشكل باید نوعی از معماری مدرن و درعین حال منطقه گرا را ترسیم كرد.
واقعیت این است كه شهرسازی معاصر ایران با نداشتن درك صحیح از ماهیت برون گرای معماری غرب، به مبانی معماری و شهرسازی خود پشت كرد و باعث پیدایش شهرهایی نامتناسب شده است كه نه تنها اصول مدرنیته را رعایت نكرده بلكه از اصول معماری ایرانی هم فاصله گرفته است به صورتی كه شهرهای ایران به تدریج از هویت كالبدی خود فاصله گرفته است.
سیاست گذاری های كشور هم در حوزه توسعه شهری در مسیر درست خود قرار نگرفت و به گردشگری بعنوان درآمد پایدار شهری توجه زیادی نشده است و خیلی از بناهای تاریخی گرد فراموشی گرفته یا در حال نابودی است. همینطور غفلت از مناسب سازی شهری و عدم پاسخگویی به نیازهای روانی، عاطفی، فرهنگی و رفاهی شهروندآن یكی از ضعف های اساسی طرح های توسعه شهری در كشور ما است كه باعث نابسامانی و بروز انواع بیماری های روحی و روانی شده است.
همچنین غفلت از مناسب سازی شهری و عدم پاسخگویی به نیازهای روانی، عاطفی، فرهنگی و رفاهی شهروندآن یكی از ضعف های اساسی طرح های توسعه شهری در كشور ما است
دانشجوی دكترای شهرسازی معتقد می باشد شرایط محیطی، خصوصیت های انسانی و فرهنگی از عوامل شكل گیری شهرهاست كه در آن افراد باریشه های فرهنگی مختلف زندگی می كنند؛ این افراد درعین حال تفاوت ها در بعضی از عقاید و سنت ها مشترك و تنها در خرده فرهنگ ها متفاوت هستند كه با برگزاری مراسم های مختلف آیینی می توان این افراد را به هم نزدیك كرد.
رستم علی پاك دامن ادامه می دهد: در حوزه تاریخی شهرها، بناهای مختلف پرارزش هستند و دولت و شهرداری ها باید برای حفظ و مرمت این آثار تلاش كنند زیرا هویت یك شهر در این بناها نهفته است كه در بلندمدت علاوه بر هویت بخشی به شهر با جذب توریست هزینه های آن جبران می گردد.
همچنین استفاده از نمادهای تاریخی در ساختمان های جدید در هویت بخشی شهر بسیار مؤثر است به صورتی كه در كشور ژاپن از نمادهای سنتی در احداث ساختمان های بلند استفاده می گردد و در فرهنگ و تفكر ایرانی و اسلامی نور مقدس است كه به صورت پراكنده در برخی از بناها استفاده شده، اما در سطح كلی شهرهای ما به علت بی توجهی به ساختارهای مناسب و الگوهای مطلوبی كه از نیاكان ما به ارث رسیده اند، خسته كننده و یك شكل شده اند و ذهن نمی تواند این بی نظمی ها را به هم ارتباط دهد.
این كارشناس حوزه شهری می افزاید: در طراحی مكان، رعایت نسبت ها، مقیاس ها، تباین، تضاد و... ضروری می باشد تا ناظر بتواند با محیط ارتباط برقرار كند و عنصر بعدی در معماری شهری ریتم (تكرار یكسری عناصر) است كه خود زیبایی بوجود می آورد و این تكرار عناصر را در خیابان قارن ساری به علت تكرار قوس ها در پنجره های مشرف به خیابان مشاهده می كنید ولی در این محور هم به علت شكل نامناسب تابلوها و گاهی طراحی های نامناسب برخی از بناها سبب می گردد تا تركیب مطلوب اجزای بنا را مشاهده نكنید.
انسان، اولویت اصلی در طراحی فضای شهری
وی اولویت اصلی را در طراحی فضای شهری انسان می داند و می گوید: برای طراحی طرح تفصیلی هم باید مسئله را با دیدن و پرسیدن از مردم، شناخت نیازها، مطالعه منابع و اسناد برنامه ریزی لازم را انجام داد. زمانی كه طرح بدون كار كارشناسی و تنها پشت میز صورت گیرد مشكلاتی را در شهر به وجود می آورد كه امروز مشكل طرح های تفصیلی ما بی توجهی به این مسائل است كه به علت ماهیت تهیه طرح تفصیلی و نگاه صرف عقلانیت و مدرنیسم در درون طرح های تفصیلی كشور وجود دارد.
پاك دامن اقتصاد شهری مبتنی بر توسعه پایدار را درهویت شهر مؤثر می داند و ادامه می دهد: متأسفانه در استان مازندران سرمایه گذاری خاصی در بسترهای تاریخی برای تولید درآمد پایدار انجام نشده است و تنها به سخن بسنده می كنند البته در چند سال اخیر برگزاری جشنواره ها تا حدودی توانسته هویت مازندران را به گردشگران بشناساند اما این كافی نیست.
این كارشناس حوزه شهری بابیان اینكه امروزه نظام و ساختار شهرهای ما بر مبنای اقتصاد واسطه گری و دلالی زمین و بنا توسعه یافته است، می افزاید: نبود تعریف درستی از درآمد پایدار برای شهرداری ها و سنجش جریان زندگی شهری بر مبنای افزایش صرف درآمد خیلی از فضاهای شهری ما را بلعیده و به سمت رانت های اقتصادی برده است كه در این خصوص تنها دولت و حاكمیت شهرداری می تواند با یكسری اهرم های بازدارنده قانونی و تدوین سیاست های مالی و... جلوی این نابسامانی را بگیرد.
ایشان در ادامه می گوید: بعضی از قوانین و مقررات نقص هایی دارد كه به راحتی می توان آن را دور زد بعنوان مثال در قانون نوسازی شهری كه یكی از بندهای اصلی این قانون شیوه تملك و خرید ملك به قیمت روز زمین و اعیانی از مالكین جهت اجرای طرح های توسعه شهری است، این شیوه مواجهه قانونی با مسئله در غالب شهرهای دنیا كنار گذاشته شده است زیرا معتقدند جهت اجرای یك محور طرح تفصیلی شهرداری كل مسیر را باقیمت روز اعیانی و زمین باید خریداری نماید.
این كارشناس حوزه مدیریت شهری ادامه می دهد: در ایران برای ساخت خیابان ها از ابتدا تا انتهای آن، شاهد افزایش چند برابری قیمت زمین در آن منطقه هستیم و بنابراین برای در اختیار قرار دادن بخشی از زمین توسط مالك، مجوز احداث چندطبقه برای وی صادر می گردد كه این مسئله سبب ترافیك و زشتی های بصری پیش از احداث جاده می گردد این در شرایطی است كه در كشورهای دیگر كل بلوك ازنظر تعداد طبقات، معماری و... را باهم در نظر می گیرند كه باعث ارتقای كیفی، افزایش بازده اقتصادی حوزه موردمطالعه و درنتیجه رضایت ساكنین مجموعه و شهروندان از خدمت موردنظر می گردد.
پاك دامن با اشاره به اینكه در مجلس شورای اسلامی لایحه طرح جامع مدیریت شهری در دست بررسی می باشد، می افزاید: اگر در این قانون خط قرمزهایی كه متعلق به منافع عموم جامعه است، مشخص و یكسری اختیارات به مدیران محلی داده شود، اجرای مناسب فضای شهری تا حدودی فراهم می گردد.
امروز اولویت های اصلی مدیران شهری اقداماتی همچون احداث میدان ها و ساختمان های بزرگ است كه بتواند به چشم بیاید وعظمت داشته باشد
وی توزیع مناسب امكانات دولت در بستر شهر را از وظایف مدیران شهری می داند و می گوید: متأسفانه امروز اولویت های اصلی مدیران شهری اقداماتی همچون احداث میدان ها و ساختمان های بزرگ است كه بتواند به چشم بیاید وعظمت داشته باشدو كمتر به جنبه های انسانی آن توجه می كنند و استان مازندران در این زمینه بسیار ضعف دارد درحالی كه كشورهای دنیا در این زمینه خیلی جلو هستند.
این كارشناس حوزه مدیریت شهری ادامه می دهد: مباحث اقتصاد شهری ایران، رانت هایی را بوجود آورده كه این مورد را در ارتفاع، ترافیك، فشردگی فضای ساختمان، از بین رفتن نور و فضای سبز قابل مشاهده می باشد كه همه این مشكلات، دل مشغولی ها و روان پریشی را به وجود می آورد ازاین رو افرادی كه در شهر زندگی می كنند به علت اینكه فضای شهری برای انسان ها طراحی نشده و آن ها احساس آرامش می خواهند به دنبال خرید یك قطعه زمین بیرون شهر هستند كه این مسئله خود مشكلاتی را به مرورزمان در روستاها بوجود می آورد.
پاك دامن این مشكلات را تا حد زیادی ناشی از تعطیلی نظام تولید می داند و ادامه می دهد: مشكلات در این بخش سبب شده خیلی از سرمایه گذاران به بخش ساختمان ورود پیدا كنند و اگر دولت هم بخواهد بخش ساختمان را تعطیل كند حدود ۱۳۰ كارگاه مختلف بسته می گردد كه این مسئله باعث بروز مشكلات فراوان خواهد شد ازاین رو دولت باید نظام تولید را در ریل خود قرار دهد تا با بازارهای جهانی رقابت كند و سرمایه گذاران به این سمت جذب شوند.
وی در ادامه به اهمیت انسان در طراحی فضای شهری اشاره می كند ومی گوید: كشورهای دنیا حفظ ارزش انسان را اولویت قرار می دهند به صورتی كه در كره جنوبی یك بزرگراه را تخریب و آن را تبدیل به پارك می كنند و با گسترش حمل ونقل عمومی، ترافیك را كم می كنند درحالی كه در كشور ما خیلی از فضاهای سبز برای تولید جاده ها تخریب می شوند.
این كارشناس حوزه مدیریت شهری بی توجهی به حمل ونقل عمومی را علت اصلی ترافیك در شهرهای كشور می داند و ادامه می دهد: برای ساماندهی ترافیك در شهرها، باید حمل ونقل عمومی افزایش پیدا كند.
كمبود سرانه فضای سبز از دلایل خشونت و بیماری های روحی و روانی
كارشناس حوزه اجتماعی هم معتقد می باشد كه در كشورما به مسئله شهرسازی توجه جدی نشده است، به صورتی كه شهرها بعد از ساخت وساز غیرمجاز شكل می گیرند ازاین رو زیرساخت های عمرانی و فرهنگی در آن لحاظ نمی گردد كه این مسئله در بلند مدت مشكلاتی را برای جامعه به وجود می آورد.
دكتر صادق علی رنجبر كمبود سرانه فضای سبز و داشتن ترافیك سنگین را از دلایل خشونت و بیماری های روحی و روانی عنوان می كند وادامه می دهد: ترافیك سنگین سبب خستگی فرد و درنتیجه عصبانیت و تنش روانی می گردد كه با مدیریت شهری می توان این مسائل را كاهش داد.
این استاد دانشگاه توجه به زیرساخت های عمرانی و فرهنگی را از خصوصیت های یك شهر خوب می داند و می افزاید: شهری پویاست كه به فضای سبز، مراكز تفریحی، سیستم حمل ونقل، فضاها و سرانه آموزشی و خدمات الكترونیك در آن توجه جدی شده است.
این كارشناس حوزه اجتماعی می گوید: با افزایش سرانه فضای سبز در ساری شاهد افزایش نشاط در جامعه هستیم، در كنار آن، برای ارتقاء فرهنگ جامعه باید امكانات مختلف، مانند؛ پارك، كتابخانه و سرانه فرهنگی به صورت یكسان در تمام محله ها وجود داشته باشد تا خانواده ها بتوانند از آن استفاده كنند..
این استاد دانشگاه به كمبود پاركینگ در شهرها اشاره می كند و می گوید: متأسفانه تعداد اندك پاركینگ موجود در شهر هم منتظر مجوز هستند كه به آپارتمان تبدیل شوند و شهرداری هم حق ترافیك فروخته شده ساختمان ها را جزو درآمد خود حساب می كند كه این خیانت به شهر است.
رنجبر بابیان اینكه معماری شهری تنها در شهر گنبد رعایت شده است، می گوید: این شهر تنها شهر بدون ترافیك در ایران است كه حتی یك چراغ راهنمایی نداشته و در آن به فاضلاب شهری هم توجه جدی شده است.
وی به كمبود سرانه فرهنگی در محلات همچون كتابخانه اشاره می كند و می گوید: به علت كمبود سرانه فرهنگی در كشور، سرانه مطالعه نسبت به كشورهای دیگر پایین است كه كمبود این امكانات ضعف فرهنگی و تنش های روانی بوجود می آورد.
دكتر بابایی، استاد دانشگاه در مازندران هم می گوید: محیط زندگی انسان همانند وراثت پیچیده است و در یك نگاه سیستمی، چگونگی معماری محیط، اصول و عناصر تشكیل دهنده آن نظیر، تناسبات اجزا، مقیاس، نوع سازمان دهی فضا، رنگ، نور، صدا، فضای باز محوطه و... می توانند اثرات قابل توجهی بر افراد بگذارند. محیط زیبا یادگیری را آسان كرده، نشاط و شادابی را برای افراد جامعه به ارمغان می آورد و محیط نامناسب، تنگ، تاریك، خشك و بی روح، كسالت و افسردگی را به همراه خواهد داشت و بر میزان یادگیری و حضور فعال و بانشاط آنان تأثیر منفی دارد.
وی بیان می كند: دیوید دریكسل در توصیف خصوصیت های شهر بعنوان محل خوبی برای كودكان، فهرستی از شاخص های یك مكان خوب بر اساس ارزیابی كودكان از جوامع محلی خود عرضه می دهد كه همبستگی اجتماعی، تنوع مكآن های پرجاذبه برای فعالیت، امنیت و آزادی تحرك، مكآن های ملاقات افراد هم سن و سال، هویت اجتماعی منسجم و محدوده های سبز ازجمله این شاخص های فضایی هستند.
دكتر بابایی ادامه می دهد: رنگ یكی از مؤلفه هایی است كه در شخصیت انسان ها به خصوص كودكان تأثیر بسزایی داشته و سبب تولید تجربه های هیجانی از قبیل شادی، خنده، آرامش، تحریك پذیری، سكون و هیجان می گردد و در به وجود آوردن حالت های مختلف روانی مثل آرامش یا عدم آرامش در كودكان مؤثر بوده و درنتیجه در تكوین شكل وجودی و شخصیت آنان نقش مهمی را ایفا می كند.
این استاد دانشگاه می افزاید: نور هم از دیگر مؤلفه ها به حساب می آید كه تنها یك لزوم فیزیكی نیست بلكه ارزش روان شناختی آن یكی از مهم ترین عوامل زندگی انسان در همه زمینه هاست. امروزه تأثیر مثبت نور مناسب بر روان و رفتار و خلق وخوی، قدرت نیروبخشی و تولید انرژی مثبت در انسان، غیرقابل انكار است، زیرا نور اثر مستقیم بر فعالیت بخش های درونی مغز دارد و اشتیاق و علاقه به روشنایی و یا ترس از تاریكی فقط یك مسئله واهی یا روان شناختی و یا اجتماعی نیست، بلكه اثربخشی بهینه نور در سلامت روان و تأثیر آن در خلق وخوی و رفتار انسان درنهایت ارتقاء كیفی اخلاقی وی در پروژه های تحقیقاتی مختلف هم ثابت شده است. تحقیقات ثابت كرده كه نور طبیعی و شفاف بر روی حواس كودكان تأثیر به سزایی دارد.
وی می گوید: بیشتر محققان بر این توافق دارند كه سروصدای ممتد و غیرقابل پیش بینی، آزاردهنده ترین و مخرب ترین نوع سروصدا است و صدای نامناسب، سبب خستگی بدن، كم شدن میدان دید، تشخیص رنگ و درنهایت كاهش ظرفیت و بازه كاری كودكان می گردد.
دكتر بابایی بیان می كند: بی صدا بودن محیط هم سبب اضطراب می گردد و فرد به كوچك ترین صدایی حساس است و صدا در او احساس وحشت بوجود می آورد و نسبت به آن سریع واكنش نشان داده است كه برای جلوگیری از این مورد می توان صداهای مثبت (مثل موسیقی، خواندن داستان، صحبت كردن) را در محیط افزایش داد.
این استاد دانشگاه می افزاید: همینطور ترافیك های سنگین، نداشتن چشم اندازهای مناسب، نداشتن فضای سبز، مبلمان شهری و... هم سبب خستگی افراد می گردد.
امروزه روان شناسان و جامعه شناسان معتقدند كه محیط نقش مهمی در سلامت شهروندان جامعه ایفا می كنند و در شكل گیری حس مسئولیت پذیری و نشاط اجتماعی مؤثر است كه بر مبنای مطالعات صورت گرفته این امر به اثبات رسیده كه تولید فضاهای سبز سبب تولید آرامش، نشاط، انگیزه و خلاقیت می گردد و خیلی از بیماری های روانی را درمان می كند.
واقعیت این است كه به علت عدم توجه مدیران شهری به حوزه ساخت وسازها، تولید فضای سبز و فراهم كردن بسترهای مناسب برای تخلیه هیجانات، فعالیت ورزشی افراد جامعه بخصوص بانوان، شاهد افزایش خشونت های اجتماعی و درنتیجه بیماری های روحی و روانی در جامعه امروزی هستیم كه شهرداری ها وادارات مختلف با فراهم كردن امكانات لازم می توانند در تولید نشاط اجتماعی نقش ویژه ای ایفا كنند.
همچنین عدم توجه به طرح تفصیلی و طرح جامع شهری و اجرای آن در شهر و سطح محلات سبب كاهش سرانه فضای سبز، ساختمان های نامتوازن و درنتیجه زشتی های بصری می شوند كه شهرداری ها باید با عنایت به این طرح، جلوی ساخت وسازهایی كه مشكلاتی را برای شهر به وجود می آورند را گرفته و از صدور پروانه خودداری كنند تا با اقدامات بازدارنده شهری پویا داشته باشیم. مجلس هم با قوانین بازدارنده می تواند جلوی ساخت وسازهای غیراصولی را گرفته و شهرداری ها را به سمت درآمدهای پایدار همچون گردشگری سوق دهد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب