گزارش بیا شمال؛
مردم فرشته نجات خانه اقبال انزلی
بیا شمال: مطالبه مردم انزلی برای نجات خانه تاریخی اقبال به ثمر نشست اما این نخستین و آخرین بنای تاریخی در معرض نابودی این شهر و استان گیلان نیست پس متولیان امر باید بیشتر به این بخش توجه نمایند.
خبرگزاری مهر - گروه استان ها- مریم ساحلی: چهاردهمین روز از ماه اردیبهشت خبر آغاز تخریب خانه تاریخی اقبال در شهر ساحلی انزلی دهان به دهان چرخید. سقف خانه ای که به فرهنگ و تاریخ شهر پیوند خورده، بر چیده شد و ابرهای حسرت در آسمان خاطرات شهر و شهروندان باریدن گرفت. اما این تخریب ادامه نیافت و پیگیری های کنشگران شهری، سمن ها و رسانه ها به ثمر نشست و سرانجام در روز ۲۱ اردیبهشت شورای اسلامی شهر انزلی تصمیم گرفت تا شهرداری انزلی نسبت به خرید این خانه تاریخی از مالکان اقدام نماید و مقرر شد اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان نیز مرمت اضطراری آنرا بعد از خرید در دستورکار خویش قرار دهد و این بنای باارزش تبدیل به خانه فرهنگ شود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان قدمت خانه تاریخی «اقبال» را بیش از ۱۰۰ سال اعلام نموده و تصریح کرد این بنای تاریخی به شماره ۱۰۳ در لیست آثار واجد ارزش فرهنگی و تاریخی کشور به ثبت رسیده و جز معدود خانه های تاریخی باقی مانده در شهرستان بندرانزلی است.
روایت نجات خانه «اقبال»
خانه های تاریخی تنها سنگ و چوب و آجر نیستند بلکه در دل خود قسمتی از فرهنگ، تاریخ و هویت مردم را جای داده اند؛ بدین سبب شهروندان مسئول و متعهد نمی توانند در مقابل از دست رفتن این گنجینه های باارزش سکوت اختیار کنند. یکی از کنشگران شهری بندرانزلی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می کند: انزلی همچون شهرهای تاریخی استان گیلان است که هرگونه ساخت و ساز در محدوده بافت تاریخی آن باید تابع ضوابط و مقررات عمومی مداخله در بافت شهرهای تاریخی باشد که محدوده آن در سال ۸۸ تصویب و در همان سال به شهرداری و نهادهای مرتبط ابلاغ گردید انزلی همچون شهرهای تاریخی استان گیلان است که هرگونه ساخت و ساز در محدوده بافت تاریخی آن باید تابع ضوابط و مقررات عمومی مداخله در بافت شهرهای تاریخی باشد که محدوده آن در سال ۸۸ تصویب و در همان سال به شهرداری و نهادهای مرتبط ابلاغ گردید. بنا بر همین ضوابط شهرداری انزلی در ساختار خود باید یک کارشناس یا مدیر بافت تاریخی مشخص نماید تا در جریان ضوابط و امور مربوط به این بافت هویت مند قرار گیرد و با گرفتن استعلام های لازم از سازمان میراث فرهنگی بر انجام صحیح ضوابط حفاظتی بافت تاریخی اهتمام داشته باشد.
آرمین صافدل می افزاید: چهاردهم اردیبهشت خبری در خصوص آغاز عملیات تخریب خانه تاریخی «اقبال»، که در شرف ثبت ملی بود، به گوش رسید. با پیگیری های صورت گرفته باخبر شدیم، شهرداری انزلی بدون در نظر گرفتن ضوابط عمومی بافت تاریخی مبادرت به صدور مجوز برای تخریب این ملک کرده که این امر در همان ساعات اولیه با اعتراض شدید سازمان های مردم نهاد، شهروندان و اصحاب رسانه روبرو شد. میراث فرهنگی نیز بعنوان متولی اصلی این بافت پا به میدان نهاد با شکایت از شهرداری خواستار توقف عملیات تخریب شد.
وی ادامه می دهد: اما قبل از این شکایت، شهرداری انزلی با مذاکره با مالک از او درخواست یک هفته توقف عملیات کرد که با سعه صدر مالک این توقف صورت گرفت. در همین میان سازمان های مردم نهاد انزلی با ارسال نامه ای از دادستان انزلی تقاضا کردند تا به این مساله مهم ورود و از تخریب این خانه تاریخی جلوگیری کند و این خانه باارزش توسط شهرداری و شورای اسلامی شهر انزلی خریداری و عملکردی فرهنگی برای آن تعریف شود تا عموم شهروندان بتوانند از آن بهره برداری کنند.
صافدل می افزاید: خوشبختانه دستگاه های مرتبط، دادستان، فرماندار، فرمانده سپاه، شورا و شهرداری و میراث فرهنگی به خواست عمومی پاسخ مثبت نشان داده و با حضور در این خانه تاریخی و دلجویی از مالک رضایت او را برای خرید و حفظ خانه توسط شهرداری جلب کردند که در نوع خود یک اتفاق مبارک و به یاد ماندنی در طول عمر مدیریت شهری انزلی به حساب می آید.
وی یادآور می شود: حال که قصه خانه تاریخی «اقبال» برخلاف بسیاری از آثار باارزش که هیچ وقت تعیین تکلیف نشدند، عاقبت به خیر شد باید به این نکته مهم توجه داشت که مدیریت شهری انزلی و میراث فرهنگی باید از این حکایت عبرت بگیرند و در یک فرآیند مشترک با هدف حفظ و بهره برداری صحیح از بافت تاریخی شهر انزلی، نقاط کور و ضعف ارگان خودرا پوشش دهند تا دیگر شاهد تخریب یا بلاتکلیفی آثار باارزش تاریخی شهر نباشیم. حفظ بافت تاریخی بعنوان انعکاس دهنده ارزش های فرهنگی و تعامل انسان با محیط پیرامون خود در طول تاریخ، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می باشد که احترام به آن باید در تفکر مدیران و متولیان امر نهادینه شود و بهره برداری پایدار از این آثار را جایگزین نگاه کاسب کارانه و درآمدهای لحظه ای کنند.
اهمیت تعامل بیشتر مسئولان ذیربط
و اما گفتگوهای شکل گرفته در جلسه مشترک شورای اسلامی شهر انزلی و اداره میراث فرهنگی نشان از این مساله دارد که حفظ بناهای تاریخی در گرو مشارکت و تعامل بیشتر متولیان و سرعت بخشیدن به درنوردیدن مراحل اداری ثبت آثار، تامین اعتبارات لازم و جلب مشارکت مالکان خانه های تاریخی باارزش است. رئیس شورای شهر انزلی در این نشست با اشاره به وظیفه شهرداری در خصوص تسهیل صدور مجوز اظهار می کند: شهرداری زمانی می تواند از صدور مجوز خودداری کند که خانه ثبت میراثی شده باشد و نباید به شکل کلی گفته شود که از محدوده میدان گاز تا آخر خط در انزلی محدوده میراثی است و هر شهروندی در شهر برای ستاندن مجوز اقدام می کند، سرگردان استعلام از میراث شود. در واقع میراث باید تمام اماکن و بناهای تاریخی و یا در حال ثبت را به شهرداری اعلام نماید و تا حساسیت بیشتری در صدور مجوز صورت و شهرداری یک متخصص درباب آثار تاریخی و میراثی به کار بگیرد که دیگر چنین اتفاقاتی رخ ندهد.
هادی حیدری با اشاره به اینکه اعضای شورای شهر انزلی با تمام مشکلات قانونی و محدودیت هایی که وجود دارد خرید خانه اقبال را پذیرفتند، اظهار داشت: هدف شورا این است که مطالبات مردم پیگیری شود و احقاق این مطالبات بستگی به ادارات مختلف شهرستان دارد.
در همین جلسه «کامبیز رضوان دل» معاونت خدمات شهری شهرداری بندرانزلی نیز اظهار می کند: شهرداری در مورد خانه اقبال بلاها را به جان خرید ولی اداره میراث فرهنگی باید تکلیف را با مالکان مشخص نماید. بناهای قدیمی زیادی در شهر داریم و نمی گردد در صورت مراجعه مالک هر یک از آنها به شهرداری برای تخریب، آن بنا توسط شهرداری خریداری شود.
رضوان دل ادامه می دهد: درباب اعلام بافت های تاریخی، میراث مکلف است با کمک بنیاد مسکن و راه و شهرسازی با حفظ صیانت حق مالک اقدام و بخشنامه اجرایی را ابلاغ کند که این کار هم صورت نگرفته است. نباید با بیان اینکه ملک واجد شرایط ثبت اثر بوده مالک را بلاتکلیف قرار دهیم و شهرداری را از صدور مجوزهای قانونی که مالک می تواند دریافت کند، محروم نماییم. شهرداری تا زمانی که ثبت اثری شماره نگرفته، از لحاظ قانونی نمی تواند مانع از صدور مجوز برای آن شود.
روند ثبت ملی خانه اقبال / مشارکت میراث در حفظ خانه های تاریخی
رئیس اداره میراث فرهنگی انزلی در اینباره به خبرنگار مهر می گوید: اقدامات لازم برای ثبت ملی خانه اقبال که از اواخر دوران قاجار بجای مانده، از مرداد ماه سال قبل آغاز و در شهریور ماه این مساله به مالک ابلاغ گردید. اسناد و مدارک، مستندات و مطالعات میدانی و کتابخانه ای نیز تکمیل و بهمن ماه به تهران ارسال شد و سرانجام ۱۵ اردیبهشت امسال این بنا با شماره ۱۰۳ به ثبت ملی رسید.
ابوالفضل چگینی با اشاره به آغاز تخریب این بنا به علت عدم آگاهی شهرداری و مالک نیز می گوید: بعد از توقف تخریب به دنبال رایزنی های صورت گرفته مقرر شد تا ملک از طرف شهرداری خریداری و مرمت آن توسط اداره میراث فرهنگی صورت گیرد.
وی با اشاره به اینکه هزینه مرمت این خانه تاریخی حدود ۲۰۰ میلیون تومان است، می افزاید: توافق شد بعد از انجام مراحل خریداری از طرف شهرداری، پیمانکار میراث مرمت را آغاز کند.
رئیس اداره میراث فرهنگی انزلی با اشاره به اینکه در برنامه ششم توسعه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تنها بعنوان ناظر بر پروژه ها عمل کرده و هیچ گونه دخل و تصرف اعتباری یا بودجه ای ندارد، ادامه می دهد: باید توجه داشت که در قانون به صراحت اشاره شده که شهرداری با نظارت اداره میراث فرهنگی متولی همه بناهای تاریخی در حوزه شهری است؛ اما از آنجائیکه شهرداری ها هم از بودجه کافی برای خرید همه بناها برخوردار نیستند، مالکین نیز باید مشارکت و همکاری لازم را داشته باشند.
چگینی با اشاره به اینکه اگر ملکی به ثبت ملی برسد و دارای ارزش تاریخی باشد، ۵۰ درصد از اعتبار مرمت بنا در چارچوب اعتبارات مشارکتی از طرف اداره میراث فرهنگی تامین می شود و ۵۰ درصد دیگر بر عهده مالک است، می افزاید: همین طور از طرف اداره میراث فرهنگی مجوز تغییر کاربری این بناها برای کاربری هایی چون سفره خانه، رستوران و موزه نیز بنا به درخواست مالک داده می شود.
لزوم توجه بیشتر شهرداری به خانه های تاریخی
دانش آموخته دکترای تخصصی شهرسازی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اهمیت خانه های تاریخی، همچون خانه اقبال، اظهار می کند: این خانه ها علاوه بر ارزش مادی و معنوی برای مالکان، حاوی نقش آفرینی برجسته در خاطرات و حافظه تاریخی شهروندان هستند و هویت جمعی ساکنان شهر را تقویت می کنند. پس هرگونه تعدی و کم کاری در حفظ هویت کالبدی که خود از علائم هویت جمعی شهروندان است، سبب کاهش حس تعلق به مکان در نسل های آینده شده که بی تفاوتی اجتماعی را به همراه دارد. از طرفی خانه های تاریخی حاوی اطلاعات فراوانی در حوزه هنر و تکنیک های باارزش معماری است و گاه امکان چگونگی پروسه توسعه یک بافت شهری حاصل از تحولات تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز با مطالعات صورت گرفته بر این گونه بناها و عناصر شهری ممکن می شود.
حفظ بناهای تاریخی در محوطه شهرها با مشارکت و تعامل مدیریت شهری و اداره میراث فرهنگی ممکن می شود. آرین مینایی یادآور می شود: در حوزه کاری شهرداری بندرانزلی در ارتباط با این خانه تاریخی نیز نکاتی حائز اهمیت می باشد. نخست آن که، این خانه در بافت تاریخی شهر انزلی قرار گرفته و پس هرگونه مجوز عملیات تخریب از طرف شهرداری نیاز به استعلام از میراث دارد. یعنی حتی اگر پروسه ثبت این خانه از طرف سازمان میراث فرهنگی، به اطلاع شهرداری نرسیده باشد، باز هم دلیل فوق نشان از سهل انگاری صورت گرفته، دارد.
وی می افزاید: باید توجه داشت که در سال های اخیر دو مقوله نقشه حریم ارتفاعی حاشیه میدان و خیابان سپه و نقشه بافت تاریخی انزلی مورد بحث قرار گرفته و گاه شاهد استناد به نقشه نخست در صدور برخی مجوزها هستیم. این بحث حتی در مورد پرونده های ساختمانی مشرف به مناره انزلی نیز دیده شده است. این در صورتی است که نقشه و ضوابط بافت تاریخی که گسترده از نقشه نخست است، در طرح جامع مطرح و در شورای عالی معماری و شهرسازی کشور مصوب شده؛ بدین سبب دستورات آن، شامل استعلام از سازمان میراث فرهنگی در صدور هرگونه مجوز، لازم الاجرا است.
مینایی می گوید: جدا از چارچوب های بروکراتیک، نکته تأسف بار عدم اطلاع معاونت معماری و شهرسازی و نیز شهردار از وجود چنین خانه ای است. تعداد خانه های تاریخی همچون اقبال، کمتر از انگشتان دو دست در شهر است و ناآگاهی این عزیزان در مقطع صدور مجوز تخریب نگران کننده است. البته در این میان، اقدام شورای شهر و شهرداری انزلی در دلجویی از مالکین و خرید مالکیت این خانه ستودنی است و امیدوارم بابی تازه در حفظ این گونه بناها باشد.
مینایی ادامه می دهد: به علت صدور انواع پروانه های ساختمانی خارج از ضوابط تراکم ساختمانی طرح جامع در بافت مرکزی از طرف شهرداری، انگیزه تخریب این گونه ساختمان ها به جهت آورده ریالی چند برابر، افزایش یافته است. اما راهکارهایی همچون خرید یا تهاتر چنین خانه هایی از طرف شهرداری یا میراث فرهنگی و نیز تزریق بعضی از کارهای جدید اقتصادی همچون هتل، رستوران یا انواع اماکن فرهنگی و گردشگری، در جهت حفظ ارزش های مادی و معنوی می تواند مثمرثمر باشد.
وی می افزاید: البته باید توجه داشت که ایجاد انگیزه در ورود سرمایه گذاران بخش خصوصی به این حوزه تنها با مطالعات و انواع سیاست های تشویقی مدیریت شهری امکان پذیر است. درباب خانه اقبال، علاوه بر حفظ حقوق مالکیتی شهرداری و نیز امکان بهره برداری اقتصادی متناسب با این خانه، وجود یک هیأت امنای نظارتی و تصمیم گیری از شورای شهر، نمایندگان مالکین سابق، گروه های مردم نهاد و اجتماعی و سازمان های دخیل همچون شهرداری و میراث فرهنگی می تواند از تکرار لطمه های احتمالی در آینده جلوگیری کند.
امانت دار باشیم
خوشبختانه خانه تاریخی «اقبال» از تخریب نجات یافت. امید می رود که مراحل خریداری و مرمت آن به خوبی طی شود و این میراث باارزش برای آیندگان حفظ شود اما نباید از یاد برد که بناهای باارزش بسیاری در گیلان چشم انتظار توجه و تمهید متولیان امر هستند. بی شک این بناها در گذر سالیان بسیار باد و باران و برف و رطوبت را به جان خریده اند و شولای فرسودگی بر تنشان نشسته است اما خشت خشت آنها از تاریخ و هویت این سرزمین نشان دارد، کاش امانت دار باشیم و چاره بیاندیشیم.
منبع: بیا شمال
این مطلب بیاشمال را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب